Έχεις βιώσει ποτέ μια απώλεια που συνεχίζει να σε επηρεάζει;
Η θλίψη ή το πένθος, δεν εμφανίζονται μόνο όταν χάνουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο. Είναι μια φυσική αντίδραση στην απώλεια, είτε αφορά έναν άνθρωπο, μια σχέση, έναν ρόλο, ή ακόμα και ένα όνειρο.
Διάφορες έντονες αλλαγές στη ζωή μας μπορούν να πυροδοτήσουν το πένθος, μια διαδικασία που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, ματαιότητα, μοναξιά και πολλές φορές, αναζήτηση νοήματος.
Πένθος & Συναισθήματα
Ότι και εάν νιώθεις όταν αντιμετωπίζεις μια σημαντική απώλεια, καλό είναι να έχεις κατά νου ότι το πένθος δεν είναι λογικό. Είναι συναισθηματικό.
Πράγματι, η διαχείριση του πένθους είναι μια ψυχοσωματική κατάσταση. Και στο συναίσθημα δεν υπάρχει όριο. Δεν υπάρχει λογική.
Όταν διανύεις μια τέτοια δύσκολη περίοδο, θυμήσου πως ότι συναίσθημα κι αν σου βγαίνει είναι ΟΚ.
Γιατί στην απώλεια βγαίνουν πάρα πολλά συναισθήματα.
Και η θλίψη δεν έχει μια γραμμική εξέλιξη.
Είναι περίπλοκη και χτυπάει σε κύματα. Είναι ακατάστατη και ακανόνιστη. Όπως και ο κάθε ένας και η κάθε μία από εμάς είναι διαφορετικός και διαφορετική.
Πολλά όμως από τα έντονα συναισθήματα είναι κοινά σε όλους μας όταν προσπαθούμε να διαχειριστούμε το πένθος. Είναι τα στάδια του πένθους που χρειάζεται να περάσουμε για να μην κρύψουμε τον πόνο ‘κάτω από το χαλί.’
Τι Είναι Τα Στάδια Πένθους;
Τα στάδια πένθους αναφέρονται στα διαφορετικά συναισθήματα που συνήθως βιώνουμε μετά από μια μεγάλη απώλεια στη ζωής μας΄ και μας βοηθούν στο να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τα συναισθήματα μας καλύτερα.
Είναι ουσιαστικά ένα ‘πλαίσιο’ που αναφέρεται σε όλη τη διαδικασία του πένθους και που αναδείχτηκε αρχικά από την Αμερικανο-Ελβετή ψυχίατρο Elisabeth Kübler-Ross στη δεκαετία του 1960 ως ‘τα 5 στάδια του πένθους’.
Να θυμάσαι πως το πρότυπο αυτό δεν φτιάχτηκε για να ορίσει το πώς πρέπει να πενθείς ή το τι πρέπει να αισθάνεσαι και με ποια σειρά. Και αυτό γιατί κάθε στάδιο μπορεί να έρχεται και να φεύγει, ή ακόμα και να επικαλύπτει τα υπόλοιπα.
Ο κάθε ένας και η κάθε μία βιώνει αυτά τα στάδια με άλλη σειρά, ένταση και διάρκεια. Μπορεί, δε, να βιώσεις ορισμένα στάδια πολλές φορές, ενώ άλλα καθόλου.
Γιατί ο καθένας μας πενθεί διαφορετικά.
Μπορεί ακόμα και το μοντέλο των 5 σταδίων πένθους να μη σου κάνει.
Αυτό όμως που αξίζει να θυμάσαι είναι ότι χρειάζεται να διαχειριστείς τη θλίψης της απώλειας. Να επιτρέψεις στον εαυτό σου να θρηνήσει και να περάσει από ό,τι διεργασία χρειάζεται για να θεραπευτεί.
Ας δούμε λοιπόν ποια είναι τα Πέντε Στάδια του Πένθους.
Τα 5 Στάδια Του Πένθους
1. Άρνηση
Στην αρχή υπάρχει άρνηση.
Νιώθουμε ότι “αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει.”
Ίσως να αποφεύγουμε να σκεφτόμαστε ή να θυμόμαστε την απώλεια. Ή να πιστεύουμε ότι δεν είναι κάτι σημαντικό.
Στην πραγματικότητα η άρνηση λειτουργεί ρυθμιστικά και προσφέρει προσωρινή προστασία από τον πόνο του πένθους, δίνοντας μας τον χώρο να απορροφήσουμε σταδιακά την πραγματικότητα της απώλειας.
2. Θυμός
Μετά μπαίνει το κομμάτι του θυμού. Είναι μια έκφραση απογοήτευσης και οργής που μπορεί να στραφεί προς οποιονδήποτε.
Μπορεί να νιώσεις θυμό με τους γύρω σου, με αυτούς που ίσως ευθύνονται, με τον ίδιο σου τον εαυτό, ακόμα και με τον θεό.
“Γιατί σε μένα;”, αναρωτιέσαι.
Αυτό που είναι σημαντικό να ξέρεις πως είναι ΟΚ να νιώθεις θυμό.
Συχνά μάλιστα ο θυμός λειτουργεί σαν κινητήριος δύναμη που μας ξυπνάει και μας πάει ένα βήμα παρά πέρα. Μας κάνει να εκφραστούμε και μας ενεργοποιεί να αλλάξουμε τη ζωή μας.
3. Διαπραγμάτευση
Στη συνέχεια μπαίνουμε σε μια διαπραγμάτευση τύπου: “Αν είχα κάνει… μήπως θα το απέφευγα;”
Μπορεί να σκεφτόμαστε: ‘Εάν δεν είχα μιλήσει άσχημα, δεν θα είχε φύγει’. Ή, ‘Αν ήξερα ξένες γλώσσες, δεν θα με απέλυαν’.
Διαπραγματευόμαστε σε μια προσπάθεια να βρούμε νόημα.
Προσπαθούμε να κάνουμε μια “συμφωνία” με μια ανώτερη δύναμη ή με τη μοίρα για να ανατρέψουμε την απώλεια. Ή για να νιώσουμε πως ανακτούμε τον έλεγχο σε μια εγγενώς ανεξέλεγκτη κατάσταση.
Αυτό όμως που πραγματικά λαχταράμε είναι να αλλάξει η πραγματικότητα της απώλειας.
4. Κατάθλιψη
Εδώ είναι που πέφτουμε εντελώς. Τα πάντα φαντάζουν μάταια. Αισθανόμαστε πως δεν υπάρχει νόημα για τίποτε, πως δεν υπάρχει καμία ελπίδα σε όλο αυτό.
“Δεν θα είναι ποτέ ξανά το ίδιο”, σκεφτόμαστε.
Όσο διαρκεί η αυτή η κατάσταση της κατάθλιψης (που διαφέρει από την κλινική κατάθλιψη) μπορεί να βιώσουμε μια σειρά συναισθημάτων, όπως κενό, λύπη, απώλεια κινήτρων και ένα έντονο αίσθημα ματαιότητας.
5. Αποδοχή
Σιγά σιγά, έρχεται το κομμάτι της αποδοχής της νέας πραγματικότητας.
“Εντάξει!”, λες.
Και συνειδητά αρχίζεις να μαθαίνεις νέες τεχνικές για να διαχειριστείς όλο αυτό και τελικά να μπορέσεις να το πλαισιώσεις και να ζήσεις τη ζωή σου χωρίς η απώλεια να σε ορίζει.
Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι ξεχνάς αυτό που έχει έχει φύγει ή ότι δεν αισθάνεσαι πια θλίψη. Αλλά η αποδοχή είναι η αναγνώριση της μονιμότητας της απώλειας και η ενσωμάτωσή της στη ζωή σου.
Η αποδοχή σου επιτρέπει να προσαρμοστείς σε μια νέα πραγματικότητα χωρίς τον άνθρωπο ή την κατάσταση που δεν υπάρχει πια.
Είναι το στάδιο που σηματοδοτεί τη στροφή προς τη θεραπεία και την εξεύρεση τρόπων για να προχωρήσεις μπροστά, τιμώντας παράλληλα τη μνήμη αυτού που έχει πια χαθεί.
Πένθος, Ματαιότητα & Μοναξιά: Πώς Να ‘Σε Φροντίσεις’
Πολλές φορές, σε μια περίοδο πένθους, η ματαιότητα και η μοναξιά κυριαρχούν.
Συχνά δε, μένουν μαζί μας για καιρό, δυσκολεύοντας την καθημερινότητα μας και συρρικνώνοντας την ψυχική μας αφθονία.
Μπορούμε όμως να βγούμε από αυτή την κατάσταση, μέσα από την κατανόηση και την αναπλαισίωση τους.
Ματαιότητα & Πένθος: Φυσιολογική Αντίδραση ή Μόνιμο Εμπόδιο;
Η ματαιότητα, η αίσθηση δηλαδή ότι “τίποτα δεν έχει νόημα,” είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο πένθος.
Συχνά, όταν χάνουμε κάτι σημαντικό, νιώθουμε ότι ο κόσμος μας έχει αλλάξει ριζικά. Υπάρχει μια φωνή μέσα μας που λέει: “Τίποτα δεν έχει σημασία χωρίς αυτό που έχασα.”
Η ματαιότητα που συχνά φέρνει το πένθος επέρχεται μεταξύ άλλων από αντιδράσεις του εγκεφάλου στο δύσκολο αυτό γεγονός.
Η Φυσιολογία Της Ματαιότητας
Η ματαιότητα συνδέεται με τη φυσική αντίδραση του εγκεφάλου στον ψυχικό πόνο. Συνήθως το βαρύ αίσθημα της απώλειας, προκαλεί:
• Ακινητοποίηση
Ο εγκέφαλος αντιδρά στην απώλεια όπως αντιδρά και σε μια ‘απειλή’ – προκαλώντας αδράνεια ή αποφυγή.
• Ντοπαμίνη & Απουσία Χαράς
Η ματαίωση μπλοκάρει την παραγωγή ντοπαμίνης, της ορμόνης που συνδέεται με τη χαρά και την ενέργεια.
Τι μπορούμε οπότε να κάνουμε;
Αναπλαισίωση της Ματαιότητας
Ένα ισχυρό εργαλείο για να βγούμε από το δύσκολο συναίσθημα της ματαιότητας είναι η κατανόηση και η αναπλαισίωση της. Μπορούμε δηλαδή να δούμε τη ματαιότητα:
1. Ως Φυσικό Μέρος Της Διαδικασίας
Δεν χρειάζεται να τη νικήσουμε αλλά να την κατανοήσουμε.
2. Ως Σημάδι Ανάγκης Για Σύνδεση
Η ματαιότητα μας καλεί να ξαναβρούμε μικρές πηγές νοήματος και χαράς.
Με τη βοήθεια ενός κατάλληλου ψυχοθεραπευτή, θα μπορέσουμε πιο εύκολα διαχειριστούμε την κατάθλιψη, το αίσθημα ματαιότητας αλλά και την έντονη ανάγκη για μοναξιά που συχνά προκαλεί το πένθος.
Η Μοναξιά Στο Πένθος: Απώλεια Ή Έλλειψη;
Πολλοί άνθρωποι που βιώνουν πένθος, έχουν έντονη την ανάγκη για μοναξιά. Θέλουν να απομακρυνθούν από τους άλλους ή ακόμα να μείνουν μακριά από τον ίδιο τους τον εαυτό και από τις ανάγκες τους.
Η μοναξιά λοιπόν στο πένθος, μπορεί να εμφανιστεί ως:
• Απώλεια Σύνδεσης Με Άλλους
Απομακρυνόμαστε από σχέσεις που παλιά μας στήριζαν.
• Έλλειψη Σύνδεσης Με Τον Εαυτό
Αποξενωνόμαστε από τα συναισθήματα ή τις ανάγκες μας.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
1. Αναπλαισιώνουμε Τη Μοναξιά
Αντί να μας βαραίνει, μπορούμε να αποδεχτούμε τη μοναξιά ως μέρος της διαχείρισης του πένθους. Πράγματι, η μοναξιά μπορεί να γίνει χώρος θεραπευτικής παύσης.
2. Αναγνωρίζουμε Την Ανάγκη Για Σύνδεση
Η μοναξιά δεν χρειάζεται να σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε απομονωμένοι. Αντίθετα, μπορούμε να τη δούμε σαν την αναζήτηση μας να συνδεθούμε με κάτι ουσιαστικό.
Μοναξιά Vs. Μοναχικότητα
Υπάρχει φυσικά και η μοναχικότητα, που διαφέρει από τη μοναξιά, και που είναι ένας καλός τρόπος να φροντίσουμε τον εαυτό μας σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μας το έχουμε ανάγκη.
• Μοναξιά
Είναι η αίσθηση κενού. Νιώθουμε σαν κάτι να λείπει.
• Μοναχικότητα
Επιλέγουμε να είμαστε μόνοι για ενδοσκόπηση και ηρεμία.
Όπως και να΄χει, θα πρέπει να θυμάσαι πως οι δυσκολίες που βιώνεις κατά το πένθος και την απώλεια είναι μέρος της ζωής και είναι διαχειρίσιμες.
Βασικές Θεραπευτικές Αρχές Για Πένθος & Απώλεια
Μπορείς πιο εύκολα να διαχειριστείς το πένθος και την απώλεια ακολουθώντας κάποιες βασικές θεραπευτικές αρχές – μόνο(ς) -η σου ή, καλύτερα, μέσα από συνεδρίες ψυχοθεραπείας.
Αναγνώριση & Επίγνωση
- Δεν χρειάζεται να “ξεπεράσουμε” την απώλεια, αλλά να την ενσωματώσουμε.
- Το πένθος δεν τελειώνει, αλλά γίνεται μέρος της ιστορίας μας. Του δίνουμε δηλαδή τον χώρο που του αρμόζει μέσα μας.
Δημιουργία Νοήματος
- Επανακαθορίζουμε το “ποιοι είμαστε” μετά την απώλεια.
- Αναγνωρίζουμε τις αλλαγές που μας φέρνει η απώλεια. Αναρωτιόμαστε δηλαδή: “Τι έχει αλλάξει; Πώς μπορώ να ζήσω με αυτό;” – και σταδιακά ανακλύπτουμε τις απαντήσεις μέσα μας.
Μικρά Βήματα Επανένταξης Στη Ζωή
Βρίσκουμε μικρές, καθημερινές πράξεις που επαναφέρουν τη χαρά και τη σύνδεση στη ζωή μας. Μια βόλτα στη φύση, κάποιος χρόνος με έναν φίλο, μια θεατρική παράσταση, θα μας βοηθήσουν σιγά-σιγά να δούμε τη ζωή πιο όμορφη.
Στήριξη Από Άλλους
- Αναγνωρίζουμε τη σημασία της κοινότητας και της βοήθειας από άλλους ανθρώπους.
- Αναγνωρίζουμε τη δύναμη που έχουν τα λόγια: “Σε βλέπω, είμαι εδώ.”
Πρακτικά Εργαλεία Για Διαχείριση Ματαιότητας, Μοναξιάς & Πένθους
Παρακάτω θα βρεις μερικά χρήσιμα εργαλεία και ασκήσεις που θα σε βοηθήσουν σε περιόδους πένθους ή όταν βιώνεις έντονη ματαιότητα ή μοναξιά.
Ημερολόγιο Συναισθημάτων
Γράφοντας τα συναισθήματά μας, αποκτάμε καλύτερη κατανόηση και απελευθερωνόμαστε από αυτά. Κάνε δώρο στον εαυτό σου ένα όμορφο τετράδιο και ξεκίνα. Δεν είναι ανάγκη να μακρηγορείς συνεχώς. Ακόμα και λίγες φράσεις αρκούν!
Άσκηση Ευγνωμοσύνης
Γράψε 1-2 πράγματα κάθε μέρα που σε έκαναν να νιώσεις έστω και λίγο καλύτερα. Ένα τηλεφώνημα από φίλο, ένα απρόσμενο χαμόγελο από έναν περαστικό, ένα ηλιόλουστο πρωινό… Ακόμα και οι μικρές στιγμές χαράς είναι σημαντικές.
Αναπνευστικές Τεχνικές
Μερικές φορές μέσα στη μέρα, κάτσε κάπου ήρεμα και πάρε λίγες βαθιές, συνειδητές αναπνοές. Αυτό θα σε βοηθήσει να μειώσεις το άγχος και να επιστρέψεις στο παρόν.
Δημιουργία Ρουτίνας
Χτίσε μια ρουτίνα που σε κάνει να νιώθεις καλύτερα. Δώσε μια ‘υπόσχεση’ στον εαυτό σου και φρόντισε να την κρατάς σε καθημερινή βάση. Έστω και μία μικρή ρουτίνα αυτοφροντίδας, αρκεί, π.χ., ένα ζεστό τσάι κάθε απόγευμα ή ένα δεκάλεπτο περπάτημα κάθε πρωί.
Ερώτηση-Εργαλείο
Επιβεβαίωσε στον εαυτό σου ή, ακόμα καλύτερα, γράψε θετικά σχόλια, τύπου: “Παρόλο που νιώθω __________, μπορώ να __________.”
Για παράδειγμα: “Παρόλο που δεν έχω όρεξη να δω κανέναν, μπορώ να τηλεφωνήσω στον κολλητό μου,” ή “Παρόλο που νιώθω εξαντλημένη, μπορώ να πάω για ψώνια.”
Η Ψυχοθεραπεία Στη Διαχείριση Πένθους
Εάν βιώνεις έντονη θλίψη από απώλεια, η ψυχοθεραπεία θα σου προσφέρει πολλά ακόμα εργαλεία που θα σε στηρίξουν στη διαχείριση των δύσκολων συναισθημάτων και, τελικά, την αποδοχή.
Μέσα από ατομικές συνεδρίες ή ομαδική ψυχοθεραπεία θα μπορέσεις να εξερευνήσεις και να εκφράσεις τα συναισθήματά σου σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Θα μπορέσεις να αναγνωρίσεις τις βαθύτερες αιτίες της θλίψης και να ελαφρύνεις το ψυχικό βάρος.
Παρόλο το πένθος και την απώλεια, θα καταφέρεις σιγά σιγά να ‘αναρρώσεις’ και να αποκτήσεις μια πιο θετική και ρεαλιστική προοπτική ζωής. Να έχεις περισσότερη χαρά και όρεξη. Με άλλα λόγια, να ΖΕΙΣ.
Στο βιβλίο “Η Επτασφράγιστη Βιβλιοθήκη” θα βρεις το Κεφάλαιο 11:
Επισκέψου το ΖΕΝ Therapy Center – Κέντρο Ψυχοθεραπείας στην Αθήνα και επικοινώνησε μαζί μου για να βρούμε μαζί το πιο ιδανικό μοντέλο θεραπείας για σένα.
